Helma Lubbers

Mevrouw Alfabet

Helma Lubbers

Mevrouw Alfabet

Zo overwin jij je schrijfangst (en ik ook)

Ik wil al jaren een boek schrijven. Een thriller. Al sinds ik zestien was. Toch komt het er niet van. Misschien herken je mijn smoesjes wel: geen tijd, geen inspiratie. Toch is dat niet het werkelijke probleem. Stiekem durf ik gewoon niet te beginnen. Ik heb schrijfangst.

Dat zou je misschien niet verwachten van iemand die haar geld verdient met schrijven. Het heeft ook wel even geduurd voor ik het zelf doorhad. Ik weet het inmiddels al een paar jaar en het blijft een lastig ding. En ik weet dat ik niet de enige ben. Daarom geef ik je in dit artikel tips om met schrijfangst om te gaan. (En stiekem heb ik het ook een beetje geschreven als oppepper voor mezelf.)

Geen inspiratie? Of toch schrijfangst?

Ken je dat? Dat je tegen jezelf zegt dat je geen inspiratie hebt? Of dat je niet in de stemming bent? Je zit maar te wachten op goede ideeën voor je boek, je blog, je website, of welke andere tekst dan ook. Maar eigenlijk wacht je niet. Eigenlijk ben je gewoon aan het uitstellen. Aan het niksen. En hoewel niksdoen ook zeker voordelen heeft, komt het niet per se ten goede van je schrijfwerk als je al maanden of jaren niksdoet.

Dat je geen inspiratie hebt, is natuurlijk gewoon onzin. Je hebt heus wel ideeën. En sinds ik met schrijven mijn geld verdien, weet ik dat inspiratie niet zomaar komt. Oké, soms wel natuurlijk. Soms heb je opeens een briljant idee terwijl je staat te flossen of onkruid tussen de tegels vandaan staat te trekken. Maar inspiratie komt ook als je gewoon dóét.

Dus begin gewoon. Ga schrijven, dan komen de ideeën wel. Al schrijf je gewoon over onbenulligheden. Maakt niet uit. Als je eenmaal schrijft, kom je vanzelf in de stemming. Dan gaan de ideeën wel stromen. Toen ik deze blog ging schrijven, had ik ook tegenzin en wist ik nog niet hoe het precies zou worden. Eigenlijk wist ik alleen dat het over schrijfangst zou gaan. En al na twee alinea’s kwamen er allerlei ideeën op.

Schrijfangst door De Ander

Als je ertegen aanhikt om te schrijven, schat ik de kans 99,9% dat je je te druk maakt om De Ander.

‘Wat zal mijn broer ervan vinden?’
‘Wat als de buurvrouw meeleest op mijn blog?’
‘Mijn vader zou zich omdraaien in zijn graf als hij deze scène zou kunnen lezen’.

Realiseer je dat De Ander pas leest wat je schrijft zodra jij het naar buiten brengt. Zodra jij bij je blog of website op ‘publiceren’ drukt. Of zodra jij je manuscript naar een uitgever stuurt. Of het aan je vrienden laat lezen.

Tot die tijd heeft niemand ook maar enig idee over wat je schrijft. En dat is toch best mooi meegenomen. Dat betekent namelijk dat je helemaal je eigen gang kunt gaan. Je kunt de meest belachelijke dingen opschrijven, want er is toch niemand die het leest. Er is niemand die zich druk maakt om jouw tekst. Je mag gewoon schrijven wat je wilt.

Probeer tijdens het schrijven dus om niet te denken aan De Ander. Blijf bij jezelf. Richt je op je tekst. Zeg steeds tegen jezelf dat er toch niemand is die leest wat jij nu schrijft. En ja, dat is best lastig en het vraagt wat oefening, maar geloof me: het gaat steeds beter.

Het hoeft niet gelijk perfect

Niet durven beginnen met schrijven heeft heel vaak te maken met faalangst: je bent bang dat je niet goed genoeg bent. Je vindt dat wat je schrijft perfect moet zijn. Dat hangt natuurlijk ook samen met De Ander. Je bent namelijk bang voor wat De Ander ervan vindt.

Het mooie is dat het niet gelijk goed hoeft te zijn. Echt niet. ECHT niet. ECHT WAAR NIET. Denk je dat er bij Stephen King in één keer een goed boek uit zijn typemachine komt rollen? Nee hoor. Ook de groten der aarde herschrijven hun teksten. En ze zijn echt niet in één keer zo goed geworden. Ze schrijven en schrijven en schrijven. Er is namelijk maar één manier om beter te worden: heel veel oefenen. (Nou oké, veel lezen helpt ook. En misschien een keer een schrijfcursus. Maar je snapt mijn punt.)

Als de grote schrijvers het al niet in één keer kunnen, waarom zou jij dat dan wel moeten kunnen? Bovendien leest er in de eerste schijffase nog helemaal niemand mee. Dus waarom moet het direct goed zijn? Je hebt alle tijd en ruimte om je teksten te veranderen. Je bent helemaal vrij om de opbouw van je blog of de indeling van je boek compleet om te gooien als blijkt dat dat beter is. Wie zal er wat van zeggen?

Schrijf gewoon alles op wat in je opkomt

Of ik nou voor mezelf schrijf of voor een klant, beginnen is altijd lastig. De keren dat ik naar een leeg Word-document heb zitten staren, zijn niet meer te tellen. Peinzend over hoe ik moest beginnen met een tekst. Want wat wordt mijn openingszin? En wat als mijn tekst niet goed is? Zal de klant wel tevreden zijn?

Maar weet je, je hóéft helemaal niet bij het begin te beginnen. En je hoeft ook nog geen structuur te hebben. Natuurlijk, structuur kan je ontzettend helpen, maar je kunt er ook helemaal op stuklopen. Want je vindt misschien dat je móét weten waar je mee bezig bent. Dat je een begin móét hebben. En het begin móét goed zijn. En je móét weten hoe het einde gaat zijn.

Nou, dat hoeft dus helemaal niet. Blokkeer jij als je je focust op het begin? Begin dan lekker ergens middenin. Sterker nog, begin helemaal niet specifiek ergens mee. Schrijf gewoon op wat in je opkomt. Er ontstaat vanzelf iets. De structuur hoeft niet al vast te liggen. Die kan ook verschijnen terwijl je bezig bent.

Schrijf je bijvoorbeeld een blog? Zodra er een paar zinnen of alinea’s staan, zie je opeens dat die ene zin heel mooi is voor het einde. En dat je die ene alinea wel in tweeën kan delen. En dat andere stukje kan eigenlijk beter bovenaan staan. En dat zijsprongetje naar een ander onderwerp kan je misschien beter weghalen zodat je daar weer een nieuwe blog aan kan wijden.

Zo werkt het ook met andere teksten, zélfs met een boek. Je hoeft niet aan het begin te beginnen. Heb jij een bepaalde scène in je hoofd? Schrijf die dan gewoon op. Weet je het einde al? Begin daar dan gewoon. Je weet inmiddels al dat het niet perfect hoeft. Je kunt deze dingen altijd aanpassen. Al pas je ze tien keer aan, wat maakt het uit?

Richt je op het proces

Ik focus me altijd te veel op het einddoel: ik moet een goede tekst schrijven; mijn klant moet tevreden zijn. Misschien herken je dat bij jezelf. Je website moet goed zijn. Je boek moet een bestseller worden. En je blog moet viral gaan. Maar wat nou als je je richt op het proces? Op het schrijven zelf? Op de ontdekkingsreis?

Wat dat is uiteindelijk wat het is. Een ontdekkingsreis. Je weet nog niet precies hoe je route eruit gaat zien en je weet misschien ook nog niet precies waar je naartoe wilt. Je kunt je wel blindstaren op je einddoel, maar waarom zou je niet gewoon een beetje lol beleven aan de reis? Schrijven is namelijk vooral heel leuk en je leert er veel van. Niet alleen over schrijven, maar ook over jezelf.  En zowel de reis als het eindresultaat zouden weleens heel verrassend kunnen zijn.

Overwin je schrijfangst en begin gewoon

Toch beginnen ondanks je schrijfangst vraagt om een verandering in je denken. Dat is wennen, maar oefening baart kunt. Probeer daarbij je angst niet te negeren, maar zoek uit waar deze vandaan komt. Wat houdt je tegen? Is het De Ander? Is het je perfectionisme? Zodra je dit weet, wordt het ook makkelijker om eroverheen te stappen.

Schrijfangst is irritant, maar dus niet onoverkomelijk. Uiteindelijk komt het hierop neer:

1. Je moet je niks aantrekken van anderen.

2. Je moet niet willen dat je schrijfsels gelijk perfect zijn.

3. Je moet gewoon beginnen.

Dat laatste klinkt simpel, maar toch ook moeilijk. Maar echt, het is de beste tip die ik kan geven. Als je gewoon begint is het ergste deel al voorbij. Als je eenmaal schrijft, heb je je schrijfangst tenslotte al overwonnen.